MỘT SỐ BIỂU TƯỢNG THƯỢNG ĐẾ QUA HÌNH ẢNH CON MẮT

MỘT SỐ BIỂU TƯỢNG THƯỢNG ĐẾ QUA HÌNH ẢNH CON MẮT

Trong quá trình tìm hiểu các biểu tượng Thượng Đế trong các nền văn hóa trên thế giới, nhóm nghiên cứu đề tài này đã tìm được (chủ yếu từ Internet) một số biểu tượng Thượng Đế qua hình ảnh con mắt.

I. BIỂU TƯỢNG THƯỢNG ĐẾ TRONG THIÊN CHÚA GIÁO, CƠ ĐỐC GIÁO

Hình 1

Thiên Chúa Giáo có biểu tượng một con mắt nằm trong tam giác (hình 1). Con mắt tượng trưng cho Thiên Chúa hay Thượng Đế. Tam giác tượng trưng cho Ba Ngôi.

Ba Ngôi (Trinity) cũng là Thiên Chúa. Theo giáo lý của hầu hết các giáo hội thuộc cộng đồng Cơ Đốc Giáo, Thiên Chúa là duy nhất, hiện hữu trong ba thân vị: Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Linh.

Ba Ngôi bình đẳng, đồng tồn tại vĩnh cửu, có cùng một bản thể, quyền bính, hành động và ý chí.

Biểu tượng Thượng Đế qua hình ảnh con mắt còn được thấy ở:

1. Một cổng ra vào Tòa Thánh Vatican (hình 2).

Hình 2

2. Trên ngọn tháp của ngôi thánh đường Aachen -- thường gọi thánh đường đế chế (Imperial Cathedral), ở miền tây nước Đức -- có chạm hình ảnh con mắt trong một tam giác. Người ta gọi đó là con mắt nhìn thấy tất cả (all-seeing eye).

Hình 3-4

Hình 5

3. Dòng The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints trong Cơ Đốc Giáo được biết nhiều với tên gọi LDS Church hay Mormon Church.

Đây là một giáo hội Cơ Đốc Giáo lớn nhất và nổi tiếng nhất xuất phát từ xu hướng Latter Day Saints (chư thánh thời nay), là nhóm các nhà thờ và con chiên đi theo lời dạy của Chúa Jesus do Ngài Joseph Smith khôi phục.

Trụ sở thế giới của giáo hội (hình 5) nằm ở thành phố Salt Lake, bang Utah (Mỹ). Giáo hội LDS đã hình thành các nhà thờ, đền thờ với khoảng 13 triệu con chiên (thống kê đến cuối năm 2006). Họ tự xem mình là chứ không phải Thiên Chúa giáo, Chính Thống giáo hay Tin Lành (http://en.wikipedia.org).

Trên đỉnh trụ sở, ở đài trung tâm quay mặt về hướng Đông có chạm những hình vầng mây, ngôi sao, mặt trời, và đặc biệt là biểu tượng con mắt tượng trưng cho Thượng Đế (hình 6-7).

Hình 6-7

II. BIỂU TƯỢNG THƯỢNG ĐẾ TRONG HỘI TAM ĐIỂM

Hội Tam Điểm là một hội kín, đang có mặt dưới nhiều hình thái khác nhau trên thế giới. Tất cả hội viên cùng chia sẻ những ý tưởng về luân lý đạo đức và siêu hình.

Hình 8: Biểu tượng Thượng Đế kinh điển của Hội Tam Điểm

Con mắt biểu tượng Thượng Đế của Hội Tam Điểm có nửa vòng hào quang bên dưới mắt (hình 8).

Ngoài ra còn có vài biểu tượng tương tự khác. Ví dụ như con mắt nằm trong một tam giác, compass (hình 9-10-11). Hình tượng con mắt trong compass còn được thay bằng chữ G – viết tắt chữ Geometry (hình học) và chữ God (Thượng Đế) (hình 12). Một biểu tượng khác là chữ G trong compass, ở trên là con mắt (hình 13).

Hình 9	Hình 10	Hình 11

Hình 12	Hình 13

III. NHÃN TẠNG TRONG PHẬT GIÁO

Giáo lý Phật giáo không đề cập đến Thượng Đế hay biểu tượng của Thượng Đế. Nhưng qua giáo lý Cao Đài, chúng ta có thể tìm thấy sự tương đồng giữa giáo lý nhà Phật với Thiên Nhãn trong Cao Đài.

Đức Thích Ca tại hội Linh Sơn đã dạy: “Ngô hữu chánh pháp Nhãn Tạng, niết bàn diệu tâm, phó chúc Ma Ha Ca Diếp.” (Ta có chánh pháp Nhãn Tạng, niết bàn diệu tâm, truyền cho Ma Ha Ca Diếp.)

Liên quan đến con mắt, Phật giáo có nhắc đến Ngũ nhãn (năm cái “thấy”) như sau:

Nhục Nhãn là sự nhìn thấy bằng mắt phàm, là một trong sáu giác quan (nhãn, nhĩ, tỉ, thiệt, thân, ý) của con người. Nếu mắt phàm bị mất hay bị hư hại thì cái thấy này cũng mất theo. Nhục nhãn không có tính chất lâu dài.

Thần Nhãn (kinh Phật gọi là “Thiên Nhãn”) thấy được sự tái sinh trong quá khứ, vị lai, đó là con mắt của chư thiên, những bậc đã đắc đạo. Thần nhãn giống như phép thần thông.

Huệ Nhãn thấy rõ, trực nhận được tánh Không. Huệ Nhãn trong giáo lý nhà Phật cũng giống như Thiên Nhãn của mỗi con người.

Pháp Nhãn thấy được căn tánh của mỗi chúng sanh cùng giáo pháp thích ứng để độ họ. Pháp nhãn (khả năng độ tha) là cái thấy cao hơn Huệ nhãn (khả năng tự độ).

Phật Nhãn thấy rõ tất cả các pháp. Tức là thấy được các pháp chân chánh đều đưa con người đạt đến chân thiện mỹ. Phật nhãn là cái thấy của những bậc đại giác ngộ, của đấng đã tạo ra các pháp ấy.

IV. KẾT LUẬN

1. Tiếp theo bài Một biểu tượng Thượng Đế trong văn hóa Ai Cập cổ đại: mắt thần Horus (trong nội san Cao Đài Giáo Lý số 92), một số dẫn chứng nêu trên cho thấy từ xưa biểu tượng Thượng Đế qua hình ảnh con mắt đã xuất hiện nhiều nơi.

2. Các biểu tượng này tương đồng trong quan niệm về Thượng Đế: Thượng Đế là Đấng toàn năng, là Đấng Tạo Hóa dựng nên và cai quản càn khôn thế giới. Thượng Đế là Đấng toàn tri, thấy biết tất cả.

3. Những điểm đặc thù của từng biểu tượng có thể bổ sung cho nhau.

- Biểu tượng mắt thần Horus: Con người cách đây hơn 5.000 năm thần phục sức mạnh siêu nhiên. Hình tượng Thượng Đế gần gũi, thân quen qua cuộc sống đời thường của con người (chữ viết, cách đo lường…).

- Biểu tượng con mắt trong Thiên Chúa Giáo: Con người được dạy cho biết tu tiến để trở về cõi Thiên Đàng, trở về với Thiên Chúa nếu biết sống thương yêu, hy sinh như Đức Chúa Jesus. Con người biết chủ động chọn lựa một hình ảnh tốt đẹp nhất để bắt chước làm theo.

- Biểu tượng con mắt trong Hội Tam Điểm: Thượng Đế - một chủ thể bên ngoài con người – là một chủ thể quyền năng có thật – con người luôn được giám sát bởi Thượng Đế, vì vậy phải biết trau sửa bản thân cho tốt đẹp. Hội Tam Điểm ở thế kỷ thứ 18 quy tụ nhiều bậc minh triết trên thế giới, chủ trương không có một tôn giáo nào cao hơn Sự Thật, không một chân lý tôn giáo nào có thể được diễn tả và xác định rõ ràng, hợp lý nếu không có “con mắt tinh thần” để “nhìn” chân lý. Con người biết sử dụng con mắt nội tại của mình để tìm ra chân lý.

- Quan niệm Ngũ Nhãn trong Phật Giáo nhấn mạnh vào khả năng giác ngộ của con người, bằng cách quay về nội tâm của mình, không lệ thuộc vào chủ thể bên ngoài, dù chủ thể đó quyền năng nhất. Con người có khả năng tự độ mà không phụ thuộc yếu tố bên ngoài.

4. Ngày nay, biểu tượng Thiên Nhãn trong Cao Đài là sự dung hòa, mang ý nghĩa phổ quát. Đức Ngọc Hoàng Thượng Đế dạy: “… Thầy và chư Phật Tiên dụng phép mầu linh điển dạy dỗ dìu dắt các con để các con hiểu biết trong cõi vô thường này đã có lẽ hằng thường trong đó. Các con nhìn vào thánh thể của Thầy sẽ thấy gì trước nhứt? – Thầy, Thiên nhãn, tâm linh của vũ trụ, của vạn vật, nhựt nguyệt tinh tú huyền đồng. Thế nên nhân loại tiến hóa trong luật hiếu sanh của Thầy để vào hàng Phật Tiên Thánh Thần.” (Cơ quan Phổ thông Giáo lý, 15-10 Quý Sửu, 09-11-1973).

Lê Văn Lộc, Nhựt Quang, Bảo Trân